Historia tatuażu w Chinach

Ułóż się wygodnie, bo za chwilę rozpoczniemy podróż, która przeniesie nas tysiące lat wstecz. Podróż do czasów, kiedy techniki sztuki tatuowania na terenach dzisiejszych Chin jeszcze się kształtowały, choć tatuaże były już mocno ukorzenione w kulturze. Nie jest to zwykła podróż. To wyprawa w przeszłość, która pozwoli nam zagłębić się w tajemnice i niezwykłość tradycji Chin, których ustrój społeczno-polityczny bardzo różni się od tego, do którego jesteśmy przyzwyczajeni.

Najstarsze tatuaże w Chinach

Chiny, to kraj o ogromnej i bogatej historii, który był świadkiem narodzin wielu tradycji, w tym tatuowania. Dowody archeologiczne na istnienie praktyki tatuowania w starożytnej chińskiej kulturze, obejmują nie tylko zachowane tatuaże na skórach mumii, ale również malowidła wytatuowanych osób odkrywane na figurkach ceramicznych i innych artefaktach. Znaleziska te wskazują na to, że pierwsze tatuaże w Chinach pochodzą co najmniej z epoki neolitycznej, czyli około 3000 lat przed naszą erą.

Najstarszy tatuaż Chiński: Historia mumii z Cherchen

Oficjalna historia najstarszych tatuaży w Chinach zaczyna się od odkrycia archeologicznego, które miało miejsce w latach 80-tych XX wieku. To wtedy, w miejscowości Qäwrighul, na terenie dzisiejszego regionu Xinjiang (Szi-Jang), odkryto najstarszą chińską mumię z tatuażami. Mumię tę datuje się na około 1000-1200 lat p.n.e., co czyni ją jedną z najstarszych dowodów na istnienie tatuażu, nie tylko w Chinach, ale i na całym kontynencie Azjatyckim.

Co wiemy o wytatuowanej mumii z Cherchen?

„Człowiek z Cherchen” jest jedną z tzw. „mumii Tarimskich”. Zmarł, mając najprawdopodobniej pięćdziesiąt lat, a jego ciało pokryte jest licznymi tatuażami. Tatuaże te wyróżniają się swoją szczegółowością i precyzją wykonania – co świadczy o tym, że sztuka tatuowania była już wówczas dobrze rozwinięta.

Czy mumia z Cherchen jest najstarszym dowodem na tatuowanie w Chinach?

Tatuaże na mumii z Cherchen, to jedne z najstarszych bezpośrednich dowodów na tatuowanie w Chinach. Nie musi to jednak oznaczać, że okres, w którym powstały, był początkiem praktyki tatuowania. Istnieją dowody na to, że tatuowanie było obecne w chińskiej kulturze nawet 5000 lat temu.

Odkrycia archeologiczne

Odkryto wiele przedmiotów, takich jak figurki czy naczynia, które przedstawiają ludzi z tatuażami. Niektóre z nich datuje się na kilka tysięcy lat przed żywotem człowieka z Cherchen. Istnieją też rzeźby i malowidła, które przedstawiają postacie z wyraźnymi znakami na skórze. Ich wzornictwo sugeruje nieraz, że tatuaże miały istotne funkcje ceremonialne.

Starożytne teksty o tatuowaniu

Dawne chińskie manuskrypty również wspominają o praktyce tatuowania. W niektórych z nich opisuje się wykorzystywanie tatuaży, jako formy kary dla przestępców. W innych przypadkach teksty wskazują na formę inicjacji społecznej.

Jak wyglądały najstarsze Chińskie tatuaże?

Świetnym przykładem typowych tatuaży pochodzących ze starożytnych Chin mogą być mumie z kultury „Yangshao” — jednej z najwcześniejszych kultur neolitycznych w Chinach. 

Najczęstszymi tatuażami tamtych czasów, które odkrywaliśmy, były przede wszystkim różne formy geometryczne, takie jak kręgi, kwadraty czy spirale, ale także abstrakcyjne reprezentacje zwierząt, w tym również mitycznych stworzeń. Co ciekawe, wzory odkrywanych tatuaży na ich skórach są zbieżne z motywami znajdującymi się na odnalezionych naczyniach ceramicznych, które pochodziły z tego samego okresu.

Starożytne techniki i style tatuażu w Chinach

Ewolucja narzędzi i technik tatuowania w Chinach to opowieść o innowacji i dostosowywaniu się do zmieniających się potrzeb, gustów i możliwości technologicznych. Przyjrzyjmy się narzędziom i metodom, które stosowano do tworzenia tatuaży na skórach starożytnych mieszkańców Chin.

Pierwotne narzędzia do tatuowania w Chinach

W starożytnych Chinach, pierwsze tatuaże wykonywane były za pomocą prymitywnych narzędzi, takich jak ostre kości lub inne szpikulce naturalnego pochodzenia. Dzieje tatuowania, jak wiele innych dziedzin ludzkiej twórczości, zawsze zaczynały się od prostych, ręcznie robionych narzędzi, wykonywanych z powszechnie dostępnych i łatwych do adaptacji surowców.

Pierwsze chińskie techniki tatuowania

Podstawowa technika tatuowania w Chinach polegała na ręcznym nakłuwaniu skóry ostrym nasączonym tuszem narzędziem. Skóra była nakłuwana na różne głębokości i pod różnym kątem, zależnie od pożądanego efektu. Proces ten był czasochłonny i wymagał nie tylko cierpliwości, ale także niezwykłej precyzji i doświadczenia.

Z czasem, wraz z rozwinięciem się metalurgii, w której Chiny wiodły światowy prym, pojawiły się bardziej zaawansowane narzędzia, niż te wykonywane z kości. Mowa o igłach wykonanych z brązu lub żelaza, które stały się popularne w czasach dynastii Han (207 p.n.e. – 220 n.e.). Umożliwiały one wykonanie bardziej precyzyjnych wzorów, pozwalały na większą kontrolę nad głębokością nakłuć oraz poprawiały ogólne bezpieczeństwo i higienę tatuowania — igły te odkażane były poprzez umieszczanie ich w ogniu oraz oczyszczane ekstraktami ziołowymi.

Podczas dynastii Han pojawiła się też nowa technika zwana „stukanie”. W technice tej tusz nakładany był wpierw na powierzchnię skóry, po czym przymocowana do rękojeści igła, wbijana była w oblaną tuszem skórę. Narzędzie uderzane było czymś w rodzaju młoteczka, co nadawało igle dynamiki. 

Warto mieć na uwadze, że narzędzia i techniki tatuowania w starożytnych Chinach nie były jednolite, a ich różnorodność adekwatna była do różnic  kulturowych i regionalnych.

Symbolika tatuaży starożytnych Chin

Symbolika tatuaży w starożytnych Chinach była głęboko zakorzeniona w kulturze i wierzeniach. Najstarsze znane tatuaże, odkryte na ciałach starożytnych chińczyków, przedstawiały często zwierzęta i potwory, ważne w chińskiej mitologii i folklorze.

Tatuaże zwierząt: Zwierzęta były częstym motywem w chińskich tatuażach. Takie tatuaże, jak tygrysy, węże, lwy czy skorpiony były bardzo popularnymi wzorami, używanymi do zdobycia siły i duchowej ochrony.

Tatuaże potworów: Wiele chińskich tatuaży przedstawiało stworzenia, które były częścią ich mitologii. Potwory te, takie jak chiński smok czy feniks, miały ogromne znaczenie kulturowe i używane były jako talizmany ochronne.

Chińskie znaki i symbole: Starożytne tatuaże przedstawiały również chińskie znaki, reprezentujące różne pojęcia i idee. Mogły to być proste słowa lub bardziej skomplikowane symbole z szerokim i głębokim znaczeniem. Na przykład, znak "shou" (壽), oznaczał długowieczność, mając swoje specjalne znaczenia zależne od miejsca, w którym się znajdował.

Symbole geometryczne: Starożytni Chińczycy korzystali również z różnych wzorów geometrycznych. Wzory, takie jak spirale, okręgi czy kwadraty miały różne znaczenia, często związane z naturą, kształtem wszechświata, harmonią i równowagą w naturze.

Symbolika tatuaży w starożytnych Chinach była wyjątkowo skomplikowana i wielowymiarowa, odbijając bogatą kulturę i wierzenia tego narodu.

Popularne tatuaże chińskie i ich znaczenie

Smok (Long)

W chińskiej kulturze, smok jest symbolem mocy, dobrobytu i szczęścia. Jest związany z władzą cesarską i zaszczytem. Smoki często przedstawiane są jako pełzające, serpentynowe stworzenia, zazwyczaj z dużą liczbą łusek i czterema nogami. W mitologii chińskiej kontrolują one wodę, deszcz, huragany i potopy.

Feniks (Fung-huang)

Feniks jest mitycznym ptakiem, który symbolizuje cykl życia. Sumbolizuje nieśmiertelność, odrodzenia i wieczne życie. W starożytnych Chinach, feniks uważany był za boskie stworzenie, które przynosi szczęście i harmonię.

Tygrys (Hu)

Tygrys jest symbolem siły, odwagi i męstwa. W chińskiej kulturze tygrys uważany jest za króla wszystkich zwierząt. Tatuaż tygrysa był często amuletem ochronnym przeciwko złym duchom.

Żółw (Głij)

Tatuaż żółwia jest symbolem długowieczności, mądrości i wytrzymałości. W mitologii chińskiej, żółwie są uważane za jedne z najstarszych i najmądrzejszych stworzeń. Żółwie symbolizują również wsparcia i stabilności. Są często wykorzystywane w tatuażach, aby przynieść stabilność i długowieczność.

Lew (Szi-dzy)

Tatuaż lwa jest symbolem mocy, autorytetu i odwagi. W kulturze chińskiej lwy były często postrzegane jako strażnicy chroniący przed złymi duchami. W tatuażach lwy przedstawiane są zazwyczaj jako potężne i majestatyczne stworzenia.

Yin i Yang (jin-jang)

Tatuaż Yin i Yang reprezentuje harmonię i równowagę przeciwieństw. Tin-Yang jest fundamentalnym symbolem w taoizmie i filozofii chińskiej. Symbolizuje współzależność przeciwieństw, takich jak: światło i ciemność, ciepło i zimno, życie i śmierć.

Bambus (Dzu)

Tatuaż bambusa symbolizuje w chinach wytrzymałość, elastyczność i zdolność do przetrwania w trudnych warunkach. Jest również symbolem pokory i prostoty. W chińskiej kulturze drzewo bambusowe kojarzone jest często z ideałami konfucjańskimi, takimi jak uczciwość i prostolinijność.

Peonia (Mu-dan)

Tatuaż peoni — kwiatu, który uważany jest za królową chińskich kwiatów symbolizuje bogactwo, szlachetność i honor. Jest również symbolem piękna i kobiecości. Tatuaże peonii były i wciąż są często wybierane dla ich estetycznego uroku oraz bogatego silnego znaczenia.

Czerwony żuraw (dan-ding-he)

Tatuaż czerwonego żurawia jest symbolizuje długowieczność i nieśmiertelność. Czerwony żuraw w starożytności chińskiej uważany był za przewodnika dusz do zaświatów. Tatuaże przedstawiające żurawie do dziś są wybierane jako symbol życzenia długiego i zdrowego życia.

Różnorodność interpretacji identycznych tatuaży, w zależności od regionu Chin

Pomimo uniwersalnego charakteru niektórych tatuaży, znaczenie przypisywane tym samym symbolom mogły się różnić w zależności od specyficznych kontekstów kulturowych i społecznych w obrębie różnych społeczności chińskich.

Kontekst społeczny i kulturowy

W starożytnych chinach jeden i ten sam wzór tatuażu mógł nieść różne, a czasem nawet sprzeczne znaczenia w różnych społecznościach chińskich. To, co w jednym regionie było symbolem szczęścia i dobrobytu, w innym mogło być oznaką przynależności do grupy społecznej o niskim statusie lub symbolizować bunt wobec władzy.

Przykładowo, smok jest powszechnym symbolem w chińskich tatuażach, który może symbolizować moc, dobrobyt i szczęście, ale w niektórych społecznościach chińskich postrzegany był jako symbol buntu.

Skąd biorą się odmienne interpretacje chińskich tatuaży?

Różnice w interpretacji tatuaży wynikają w dużej mierze z bogactwa i zróżnicowania regionalnego chińskiej kultury. W starożytnych chinach nie tylko wzór, ale też kolor, styl, kompozycja czy miejsce umiejscowienia tatuażu na ciele mogły wpływać na jego odbiór.

Dla przykładu: Tatuaż kwiatu lotosu może być symbolem czystości i doskonałości ducha, ale różne społeczności nadają mu unikalne niuanse znaczeniowe, takie jak odnowa, transformacja czy nieśmiertelność. Czym innym jest też kwiat lotosu umieszczony na piersi, a czym innym wytatuowany na pośladku.

Zróżnicowany odbiór tatuaży w świetle tradycji regionalnej

Tradycyjne wartości i wierzenia starożytnych chin odgrywały kluczową rolę w interpretacji symboliki tatuaży. W społecznościach bardziej konserwatywnych, tatuaże bywały widziane jako temat tabu, a ich noszenie kojarzone było z marginesem społecznym i przestępczością. Natomiast w bardziej liberalnych i otwartych, tatuaże były częściej akceptowane i cenione jako forma wyrażania siebie lub przywiązania do tradycji czy sztuki.

Funkcje tatuaży w starożytnych Chinach

Społeczne funkcje tatuaży były równie zróżnicowane jak symbole, które reprezentowały. Rozważmy ważniejsze z nich.

Tatuaże jako symbol statusu społecznego

W dawnych Chinach, tatuaże miały różnorodne znaczenia i funkcje, często symbolizując status społeczny. W niektórych społecznościach, tatuaże były uznawane za rytuał przejścia w dorosłość, a w innych manifestowały osiągnięcia i pozycję w hierarchii społecznej.

Tatuaże jako kara i oznaczenie przestępcy

Tatuaże w starożytnych Chinach używane były również jako forma kary i oznaczenia przestępców. Umieszczano je na widocznych częściach ciała, aby społeczność mogła poznać przewinienia ich właścicieli. Bardzo często umieszczane były na twarzy, co sprawiało, że trudno było je ukryć.

Tatuaże a sakralność i filozofia

Tatuaże w chińskiej kulturze mają bogatą i złożoną historię, ściśle związaną z sakralnością i filozofią. W dawnych czasach tatuaże były nie tylko formą ekspresji osobistej, ale pełniły istotne funkcje w kontekście religijnym i duchowym.

Tatuaże jako talizmany

W wielu okresach chińskiej historii, tatuaże traktowano jak talizmany. Wierzono, że mogą one chronić osobę przed złymi duchami i nieszczęściami. Różne wzory, często związane z tradycyjnymi chińskimi symbolami, takimi jak smoki, feniksy czy elementy kaligrafii, miały swoje specyficzne znaczenia i moc ochronną. Były one szczególnie popularne wśród żołnierzy i marynarzy, którzy wierzyli, że tatuaże te mogą chronić ich w trakcie bitew oraz w długich podróżach.

Tatuaże w praktykach duchowych

Tatuaże odgrywały także rolę w praktykach medytacyjnych i rytualnych. Często stosowane były w ceremoniach inicjacyjnych, będąc znakiem przejścia na wyższy poziom duchowego rozwoju. W buddyzmie, na przykład, tatuaże z symbolami buddyjskimi lub mantrami były używane jako narzędzia medytacyjne, pomagające w koncentracji i skupieniu podczas praktyk duchowych.

Filozoficzne znaczenie tatuaży

Tatuaże w chińskiej kulturze niosły ze sobą głębokie filozoficzne znaczenie. Nie rzadko postrzegane były jako wyraz harmonii między człowiekiem a wszechświatem, życiem materialnym a duchowym. Wiele tatuaży było inspirowanych filozofią taoizmu, konfucjanizmu czy buddyzmu.

Pamiątka i historie osobiste

Nieco rzadziej tatuaże służyły jako rodzaj żywej kroniki, zapisując ważne wydarzenia, doświadczenia czy osiągnięcia ich właścicieli. Ilustrowały one często historie bitew, odległych podróży, wielkich miłości lub bolesnych strat, stając się osobistym, nieusuwalnym pamiętnikiem na skórach swoich właścicieli.

Zmiany w tatuowaniu w średniowiecznych Chinach

W okresie średniowiecza, tatuaże w Chinach stopniowo zaczęły traciły swoje religijne i duchowe konotacje, niezwykle silne w starożytności. U początku średniowiecza chińskiego, coraz częściej stawały się narzędziem oznaczania przestępców i niewolników.

Rozwój systemu tatuowania przestępców

W okresie dynastii Tang (618-907 n.e.) tatuaże, jak nigdy wcześniej w Chinach, stały się bardzo powszechną formą kary za przestępstwa. Przestępcy byli tatuowani na twarzy lub na ramionach, a wzory i lokalizacje tatuażu były starannie dobierane, aby wskazać rodzaj popełnionego przestępstwa, w celu nastygmatyzowania winnego swojego przewinienia, do końca jego życia.

Tatuaże, a niewolnictwo

W okresie dynastii Song (960-1279 n.e.), tatuaże zaczęto używać także do oznaczania niewolników. Tatuaże te były zazwyczaj prostymi znakami lub słowami, które wskazywały na „właściciela” zniewolonej osoby.

Wpływ tatuowania w wymiarze kary i oznaczenia niewolnika, na ogólne  postrzeganie tatuowania

Z powodu silnego wzrostu popularności praktyki oznaczania przestępców, społeczne postrzeganie tatuowania w Chinach szybko uległo drastycznej zmianie. W wielu obszarach chin tatuaże zaczęły być na ogół postrzegane jako coś wstydliwego i haniebnego, a osoby, które je miały, były często marginalizowane i wykluczane ze społeczeństwa. Tatuowania w chinach podupadło na popularności, ale nie umarło.

Zmiany w tatuowaniu w nowożytnych Chinach

W nowożytnych Chinach nastąpiły kolejne głębokie zmiany w postrzeganiu i praktyce tatuaży. Przemiany te były związane z wpływem zachodnich mocarstw oraz ze zmianami społecznymi i politycznymi, które mają miejsce w nowożytnych Chinach.

Wpływ zachodu: Pod wpływem kontaktu z zachodnimi mocarstwami w XIX wieku, chińskie społeczeństwo zaczęło postrzegać tatuaże jeszcze bardziej negatywnie. Postrzegano je jako barbarzyńskie i prymitywne. W wyniku tego, praktyka tatuowania w chinach zaczęła zanikać ze zdwojoną siłą, szczególnie wśród klasy wyższej.

Modernizacja i zachodnia estetyka: W miarę modernizacji i urbanizacji Chin, tatuaż zaczął być odrzucany jako coś nieestetycznego i niezgodnego z nowoczesnym wyglądem.

Rewolucja kulturowa: W okresie chińskiej rewolucji kulturowej (1966-1976), tatuaż stał się dodatkowo nastygmatyzowany, gdyż był postrzegany jako symbol kapitalizmu i hedonizmu — co stało w silnej sprzeczności z ogólnie przyjętymi normami społecznymi. Chiny, są krajem socjalistycznym z kulturą, promującą jedność i wspólną ciężką pracę na rzecz całego kraju.

Przepisy prawne i ich wpływ na sztukę tatuażu w dzisiejszych Chinach

Jeszcze kilkanaście lat temu przepisy dotyczące tatuowania, a raczej ich brak, mocno wpływały na wymiar tego rzemiosła w Chinach. Przez wiele lat, brak jakichkolwiek regulacji dotyczących tatuowania spowodował rozwój tej sztuki w nieuregulowanej przestrzeni. Z jednej strony, pozwoliło to na swobodne eksperymentowanie z materiałami i technikami, z drugiej strony, brak systemu kontroli doprowadził do wielu problemów związanych z higieną i zdrowiem.

W ostatniej dekadzie rząd chiński zaczął wprowadzać pewne regulacje związane z materiałami wykorzystywanymi do tatuowania, ale skupił się głównie na ich funkcjach społecznych. Typowym dla Chin przykładem, jest zakaz tatuowania na niektórych częściach ciała, takich jak twarz. Ponadto, tatuowanie nieletnich bez zgody rodziców jest teraz nielegalne. Mimo to nadal brakuje konkretnych regulacji dotyczących bezpieczeństwa tuszy do tatuażu czy standardów sanitarnych.

Czy wiesz, że rząd Chiński wprowadził zakaz tatuowania twarzy?

Dlaczego? Chiński prawodawca uznał, że twarz jest najbardziej widoczną częścią ciała, a tatuaże na twarzy są postrzegane jako niezgodne z kulturowymi i społecznymi normami. W kontekście pracy, której waga jest w Chinach gloryfikowana, tatuaże na twarzy mogą być nieakceptowane w wielu profesjach, szczególnie tych wymagających formalnego wyglądu — który jest tam niezwykle poważany i aprobowany. Dodatkowo tatuaże na twarzy mogą być postrzegane jako wyraz buntu lub przynależności do subkultury, co stoi w niezgodzie z polityką jedności i harmonii promowaną przez współczesny rząd chiński.

Podsumowanie

Tatuowanie w starożytnych Chinach posiadało głębokie znaczenie w sferach społecznej, duchowej i kulturowej. Szacuje się, że jego historia sięga około 3000 roku p.n.e. Tradycyjne techniki, takie jak "stukanie", stanowiły wyraz kreatywności ówczesnych ludzi, umożliwiając im tworzenie wyrafinowanych wzorów i symboli. Dzięki rozwiniętej metalurgii, Chiny jako jedne z pierwszych stosowały metalowe igły do tatuowania.

Przez tysiąclecia, od starożytności chińska sztuka tatuowania przeobrażała się, adaptując różne style i techniki, niezmiennie symbolizując głęboko zakorzenione wartości kulturowe. Do dzisiaj wielu miłośników tatuażu w Chinach oraz na całym świecie czerpie inspirację ze starożytnych wzorów i technik, widząc w nich nie tylko estetykę, ale także głębokie filozoficzne znaczenie oraz hołd dla tradycji.

W okresie średniowiecza głęboka symbolika i akceptacja społeczna dla tatuaży zaczęła drastycznie maleć. Oznaczanie przestępców i niewolników oraz wpływ zachodnich mocarstw odcisnęły swoje piętno na społecznym postrzeganiu tej formy sztuki.

Idąc dalej, przemiany polityczne i ekonomiczne ówczesnych Chin zmieniły jeszcze więcej. Jak wiadomo, dzisiejsze Chiny to socjalistyczna potęga, często określana jako „fabryka świata”. Te zmiany odzwierciedlają nie tylko ewolucję w polityce i gospodarce, ale także głęboką metamorfozę kulturową i mentalną kraju.